เอวญฺหิ สา ปุปฺผมตฺเตน ธาตุํ,

ปูเชตฺว เทเวสุ อลตฺถ ภูติํ;

ตุมฺเหปิ โภนฺโต ติทิเวสุ สาตํ,

กามตฺถ เจ กตฺถ ปุญฺญานิ สาธุํติฯ

สาขมาลปูชิกาย วตฺถุํ ปญฺจมํฯ

36. โมริยพฺรหฺมณสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

อมฺหากํ ภควติ ปรินิพฺพุเต มคธรฏฺเฐ มจลํ นาม มหาคามํ อโหสิฯ ตตฺถ โมริโยนาม พฺราหฺมโณ ปฏิวสติ สทฺโธ ปสนฺโน, ตสฺส เสนานาเม กา ภริยา อตฺถิฯ สาปิ สทฺธา ปสนฺนา รตนตฺตเยสุฯ เต อุโภปิ สมคฺคา สมฺโมทมานา ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา นิจฺจํ ทานํ ปวตฺเตนฺตา จีวราทิจตุปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหนฺตา สีลํ รกฺขนฺตา อุโปสถกมฺมํ กโรนฺตา ทิวสํ วีตินาเมนฺติฯ อถสฺส เคเห วิภวํ เยภุยฺเยน ทานาทีสุ ปริกฺขยมคมาสิฯ ตโต พฺราหฺมณี สามิ โน เคเห ธนํ ปริกฺขีณํฯ กถํ ทานํ ปวตฺเตยฺยามาติ พฺราหฺมณสฺส อาโรเจสิ, ตโต พฺราหฺมโณ มา ภทฺเท จินฺเตสิฯ เยนเกนจิ อุปาเยน ทานํ ปติฏฺฐเปสฺสามาติ วตฺวา ตสฺมิํเยว อตฺตโน สอุสฺสาหตํ ปกาโสนฺโต อาหฯ

[1]

ชานมาโน หิ โลกสฺมิํ, ทานสฺเสทํ ผลํ อิติ;

น ทชฺชา โก สุสีเลสุ, อปฺปมฺปิ ทิวสมฺปติฯ

[2]

สคฺคโลกนิทานานิ, ทานานิ มติมา อิธ;

โกหินาม นโร โลเก, น ทเทยฺย หิเต รโตติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา ภทฺเท วนํ ปวิสิตฺวา อเนกวิธานิ ปณฺณานิ จ ผลานิ จ ปจฺฉิปูรํ อาหริตฺวา วิกฺกิณิตฺวาปิ ทานํ น อุปจฺฉินฺทิสฺสามาติ วตฺวา ตโต ปฏฺฐาย วนํ คนฺตฺวา ปณฺณานิ จ ผลานิ จ อาหริตฺวา วิกฺกิณิตฺวา ทานํ เทนฺโต ปฏิวสติฯ อเถกทิวสํ พฺราหฺมโณ วนํ ปวิฏฺโฐ ปณฺเณหิ จ ผเลหิ จ ปจฺฉิํ ปูเรตฺวา สีเสนา ทาย เคหํ อาคจฺฉนฺโต ปุปฺผผลปลฺลเวหิ วินตํ เนกตรุคณนิจิตํ สมฺมตฺตาเนกจาตกจตุปฺปทนิเสวิตํ วิปฺปกิณฺณานนฺตปุปฺผปตฺตกิญฺชกฺขจฺฉนฺนวาฬุกาตลํ สนฺทมานสีตลา มลชลปฺปวาหํ อกทฺทมานินฺนสุปติตฺเตหิ สุนฺทรํ กนฺทรํ ทิสฺวา ปจฺฉิํ ตีเร ฐเปตฺวา โอติณฺโณ นหายติ, ตสฺมิํ ขเณ ตตฺถ เอกสฺมิํ รุกฺเข อธิวตฺโถ เทวปุตฺโต ตํ ตตฺถ นหายนฺตํ ทิสฺวา กินฺนุ โข เอส กลฺยาณชฺฌาสโย วา อุทาหุ ปาปชฺฌาสโย สตฺโตติ ทิพฺพจกฺขุนา อุปธารนฺโต อจฺฉริยปุริโส เอโส ทุคฺคโตปิ หุตฺวา อตฺตโน ทานปฺปเวณิยา อุปจฺฉิชฺชนภเยน วนํ คนฺตฺวา ปณฺณานิ จ ผลานิ จ อาหริตฺวา ทุกฺเขน กสิเรน ชีวิกํ กปฺเปนฺโต ทานธมฺมํ น อุปจฺฉินฺทตีติ จินฺเตตฺวา ตสฺส คุณาทโย ปฏิจฺจ ปจฺฉิยํ ฐปิตปณฺณานิ จ ผลานิ จ สพฺพานิ สุวณฺณานิ โหนฺตูติ อธิฏฺฐาสิฯ อถสฺสานุภาเวน สพฺพํ สุวณฺณํ อโหภิ, อถ โส สุวณฺณปุณฺณปจฺฉิยํ อุปริ สุวณฺณราสิมตฺถเก สพฺพกามททํ มหนฺตํ มณิรตนํ ฐเปตฺวา อนฺตรหิโต ปฏิกฺกมฺม อฏฺฐาสิ, ตโต พฺราหฺมโณ นหาตฺวา อุตฺติณฺโณ ปจฺฉิยํ สมฺปุณฺณสุวณฺณวณฺณรํสินา สมฺภินฺนวิชฺโชตมานมณิรตนํ ทิสฺวา กิเมตํติ อาสงฺกิตปริสงฺกิโต ปจฺฉิสมีปํ คนฺตฺวา หตฺถํ ปสาเรตุํ อวิสหนฺโต อฏฺฐาสิฯ ตํ ทิสฺวา เทวปุตฺโต ทิสฺสมานสรีเรน ฐตฺวา มา ตฺวํ ภายิ พฺราหฺมณฯ มยา เอตานิ นิมฺมิตานิ, คเหตฺวา คจฺฉาหีติ อาห, อถ พฺราหฺมโณ เทวปุตฺตสฺส กถํ สุตฺวา อยํ เทวปุตฺโต อิมํ มยา นิมฺมิตํ, คเหตฺวา คจฺฉาติ วทติฯ กินฺนุ โข โส อตฺตโน อานุภาเวน เทติ, อุทาหุ มยา กตปุญฺเญนาติ ปุจฺฉิสฺสามิ ตํติ ปญฺชลิโกว เทวปุตฺตํ ปุจฺฉนฺโต อาหฯ

[3]

ปุจฺฉามิ ปญฺชลี ทานิ, เทวปุตฺต มหิทฺธิก;

ททาสิ เม สุวณฺณญฺจ, กามทํ มณิมุตฺตมํฯ

[4]

นาปิ โก โน ตุวํ ญาติ,

น มิตฺโต โนปการโก;

กิํ ตฺวํ อตฺถวสํ ทิสฺวา,

มม ทชฺชาสิมํ ธนํฯ

[5]

เกน ตเปน สีเลน, เกนาจารคุเณน จ;

เยน ทชฺชาสิ เม เทว, กิํ เม สุจริตํ จิตํฯ

[6]

กินฺนุ ปุราตนํ กมฺมํ, เกน กมฺเมน ทสฺสสิ;

อถวา ตวิทฺธิยา เทสิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติฯ

ตโต เทวปุตฺโต น โข ปนาหํ พฺราหฺมณ เทโวติ ปเรสํ กิญฺจิ ทาตุํ สกฺโกมิ, ตยา ปุพฺเพ กตสุจริตานุภาเวน นิพฺพตฺตตีติ วตฺวา ทิพฺพจกฺขุนา ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทิสฺวา ตสฺส ปกาเสนฺโต อาหฯ

[7]

กสฺสเป โลกปชฺโชเต, สมฺพุทฺเธ ปรินิพฺพุเต;

สพฺพตฺถ ปตฺถฏํ อาสิ, ตสฺส พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[8]

ตทา ปจฺจนฺติเม คาเม, ตฺวมาสิ กุลทารโก;

สทฺโธ อาสิ ปสนฺโน จ, ทายโก กุสเล รโตฯ

[9]

ตทา ปพฺพชิโต เอโก, คจฺฉนฺโต อนฺตราปเถ;

โจเรหิ อนุพทฺโธสิ, อจฺฉินฺนปตฺตจีวโรฯ

[10]

สาขาภงฺคํ นิวาเสตฺวา, ปารุปิตฺวา ตเถว ตํ;

อนฺโตคามํ ปวิฏฺโฐสิ, เอสมาโน ปิโลติเกฯ

[11]

ตโต ตฺวํ จรมานํ ตํ, ทิสฺวา กมฺปิตมานโส;

วตฺถยุคํ อทาสิ ตฺวํ, สทฺทหํ ทานโต ผลํฯ

[12]

ปตฺโถทเนน ตํ ภิกฺขุํ, ปริวิสิตฺวา ยถาพลํ;

เปเสสิ อภิวาเทตฺวา, สทฺธาย สุทฺธมานโสฯ

[13]

อิมํ ตฺวํ อกรี ปุญฺญํ, ตุยฺเหตํ จริตํ อิมํ;

ตสฺส เต ปุญฺญกมฺมสฺส, อมุขฺยผล มีทิสํติฯ

เอวญฺจ ปน วตฺวา อิทํ เต พฺราหฺมณ ธนํ ราชาทีหิ มยา อนาหรณียํ กตํ, ตฺวํ อปริสงฺกนฺโต คเหตฺวา ยถาธิปฺปายํ กโรหิ, อิมํ โข ปน มณิรตนํ อิจฺฉิติจฺฉิตํ ปสวติ, เตนาปิ อานุภาเวน ตว ทานํ อนุปจฺฉินฺทนฺโต ปุตฺตทาราทโย โปเสหีติ อนุสาสิ, ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ เตน วุตฺตนิยาเมเนว ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ททนฺโต สีลํ รกฺขนฺโต จิรํ วสิตฺวา อปรภาเค ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺตีติฯ

[14]

เอวํ นิหีนาปี ธเนน สนฺโต,

ทานนฺวยํ เนว ปริจฺจชนฺติ;

ตสฺมา หิ โภนฺโต สติ เทยฺยธมฺเม,

มา กตฺถ ทาเนสุ ปมาทภาวํติฯ

โมริยพฺราหฺมณสฺส วตฺถุํ ฉฏฺฐมํฯ

37. ปุตฺตวตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา

เอกสฺมิํ กิร สมเย ลงฺกาทีปวาสิโน สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู ชยมหาโพธิํ วนฺทิตุกามา เอกโต มนฺเตตฺวา มหาติตฺเถน นาวํ อารุยฺห ชมฺพุทีปํ ปตฺวา ตามลิตฺติปฏฺเฐเน [ตมลิตฺตปฏฺฏเน อิติกตฺถจิ] โอตริตฺวา อนุกฺกเมน ปาฏลิปุตฺตนครํ ปาปุณิํสุฯ